هوش رقابتی (Competitive Intelligence)، به معنای فرآیند جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل اطلاعات در مورد رقبا، بازارها، محصولات، و فرصت‌های رقابتی در یک صنعت یا بازار خاص است. این فرآیند به منظور تأمین اطلاعات کلان و تحلیلی از عوامل رقابتی و روندهای بازار به شرکت‌ها کمک می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های مؤثرتری انجام دهند و به بهبود عملکرد، شناسایی ریسک و استراتژی‌های خود بپردازند و به چابکی برسند.
هوش رقابتی شامل جمع‌آوری اطلاعات از منابع متنوع مانند اخبار، گزارش‌های مالی، داده‌های آماری، رسانه‌ها، و منابع انسانی است. سپس این اطلاعات تحلیل می‌شوند تا ترجیحات و استراتژی‌های رقبا، نقاط ضعف و قوت آنها، و فرصت‌ها و تهدیدهای بازار شناسایی شوند. هدف نهایی هوش رقابتی این است که سازمان‌ها بتوانند بهترین تصمیم‌گیری‌ها را انجام دهند و استراتژی‌های ارتقاء و موفقیت را در مقابل رقبا در بازار انتخاب کنند.
هوش رقابتی به عنوان یک شاخه از هوش تجاری تعریف می‌شود که به جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل اطلاعات مرتبط با رقبا، بازارها و عوامل محیطی که در آن یک سازمان فعالیت می‌کند، می‌پردازد. هدف اصلی هوش رقابتی، تأمین اطلاعات استراتژیک و تحلیلی است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا در مسیر موفقیت و پیروزی در مقابل رقبا و در بازارهای رقابتی عمل کنند.
هوش رقابتی اطلاعاتی از منابع متنوع مانند گزارش‌های مالی، اخبار، رسانه‌ها، منابع داده‌ای، منابع عمومی، و منابع داخلی جمع‌آوری می‌کند. سپس این اطلاعات با ابزاری مانند هوش مصنوعی تجزیه و تحلیل می‌شوند تا ترجیحات و استراتژی‌های رقبا، نقاط ضعف و قوت آنها، فرصت‌ها و تهدیدهای بازار و عوامل رقابتی مشخص شوند. این مفهوم به سازمان‌ها امکان می‌دهد تا بهبود استراتژی‌های خود، انتخاب تصمیمات بهتر، و پیش‌بینی روندهای بازار را به عنوان ابزارهای اساسی در رشد و موفقیت خود از آن برخوردار شوند. در نتیجه این رویه، هوش هیجانی و هوش فرهنگی نیز بهبود می یابد.
هوش رقابتی به مجموعه‌ای از توانایی‌ها و استراتژی‌هایی اشاره دارد که سازمان‌ها برای تحقق و حفظ مزیت رقابتی خود در بازارها و صنایع مختلف استفاده می‌کنند. این نوع هوش، توانایی سازمان در جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل، تفسیر و بهره‌برداری از اطلاعات و دانش در محیط رقابتی را نشان می‌دهد. جایگاه هوش رقابتی در سازمان بسیار حیاتی است و می‌تواند تأثیر بسزایی در عملکرد و موفقیت سازمان داشته باشد. با استفاده از هوشمندی رقابتی، سازمان می‌تواند به شناخت بهتر محیط رقابتی خود بپردازد، فرصت‌ها و تهدیدها را شناسایی کند و استراتژی‌های مناسب را برای بهره‌برداری از فرصت‌ها و مقابله با تهدیدها انتخاب کند. عناصر کلیدی شامل موارد زیر می‌شوند:
-جمع‌آوری اطلاعات: سازمان باید توانایی جمع‌آوری اطلاعات مرتبط با بازار، رقبا، مشتریان و عوامل محیطی را داشته باشد. این اطلاعات می‌تواند از منابع داخلی و خارجی به‌دست آید.
-تجزیه و تحلیل اطلاعات: سازمان باید بتواند اطلاعات جمع‌آوری شده را تجزیه و تحلیل کند تا به فرصت‌ها و تهدیدهای موجود در محیط رقابتی وارد شود. تحلیل رقبا، تحلیل SWOT، تحلیل PESTEL و تحلیل پنج نیروی رقابتی مایکل پورتر از جمله روش‌های استفاده شده در این مرحله است.
-تفسیر اطلاعات: سازمان باید بتواند اطلاعات تجزیه و تحلیل شده را به درستی تفسیر کند و دانش لازم را برای اتخاذ تصمیمات استراتژیک به‌دست آورد.
-بهره‌برداری از اطلاعات: سازمان با استفاده از دانش و اطلاعات به‌دست آمده، می‌تواند استراتژی‌های مناسب را برای بهره‌برداری از فرصت‌ها و مقابله با تهدیدها انتخاب کند. به‌علاوه، این اطلاعات می‌تواند در فرآیند تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و تغییرات سازمانی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
