روش VIKOR که مخفف کلمه Vise Kriterijumska Optimizacija I Kompromisno Resenje است، یک روش تصمیم گیری چندمعیاره جهت رتبه بندی گزینه های مختلف به کار می رود و بیشتر برای حل مسائل گسسته کاربرد دارد. این روش بر مبنای راه حل های توافقی بر مبنای معیارهای متضاد می باشد. در این مدل همواره چند گزینه مختلف وجود دارد که این گزینه ها بر اساس چند معیار به صورت مستقل ارزیابی می شوند و در نهایت گزینه ها بر اساس ارزش، رتبه بندی می گردند.
روش VIKOR بر تمرکز بر رتبه بندی و انتخاب از بین یک مجموعه راه کار در مساله ای با داشتن معیارهای مخالف هدف گذاری شده است. نتایج نشان داده شده در روش ویکور لیست رتبه بندی توافقی به اضافه یک یا چند راه حل توافقی است.
این روش دارای هفت مرحله است. این مراحل عبارتند از:
۱- تشکیل ماتریس تصمیم
۲-نرمال سازی ماتریس تصمیم
۳-تعیین بردار وزن معیارها و تشکیل ماتریس وزن دار
۴-تعیین نقطه ایده آل مثبت و ضد ایده آل منفی
۵- محاسبه مقادیر سودمندی (S) و تاسف (R) برای هر شاخص
۶- محاسبه شاخص ویکور (Q) برای هر گزینه
۷- مرتب کردن گزینه ها بر اساس S ، Q و R
با توجه به ارزیابی همه آلترناتیوها برای معیارهای مختلف ماتریس تصمیم به صورت زیر تشکیل می شود:
در این مرحله با توجه به ضریب اهمیت معیارهای مختلف در تصمیم گیری، با استفاده از روشهایی مانند آنتروپی یا AHP و … بردار وزن تعریف می شود.
در این مرحله باید ایده آل های مثبت و منفی را مشخص کرد ایده آل مثبت برای معیارهای مثبت برابر با بزرگترین مقدار ستون معیار و ایده آل منفی کوچکترین درایه ستون معیار. برای معیارهای منفی بالعکس. معیارهای مثبت افزایششان باعث سود و معیارهای منفی کاهششان باعث سود می شود. برای هر معیار، بهترین و بدترین هریک را در میان همه گزینه ها تعیین می شود و به ترتیب f + وf – نامیده می شوند.
محاسبه مقدار سودمندی و تأسف معیارها در این مرحله صورت می گیرد: مقدار سودمندی(S) بیانگر فاصله نسبی گزینه iام از نقطه ایدهآل و مقدار تأسف(R) بیانگر حداکثر ناراحتی گزینه iام از دوری از نقطه ایدهآل میباشد و از روابط زیر حاصل می شوند.
مرتب کردن گزینه ها بر اساس S ، Q و R گام نهایی روش ویکور است. در گام پایانی از تکنیک ویکور، گزینهها براساس مقادیر Q, R, S در سه گروه از کوچک به بزرگ مرتب میشوند. بهترین گزینه آن است که در هر سه مقدار رتبه برتر باشد در غیر اینصورت گزینه برتر گزینهای است که کوچکترین Q را داشته باشد به شرط آنکه دو شرط زیر برقرار باشد:
شرط یک: اگر گزینه A1 و A2 در میان m گزینه رتبه اول و دوم را داشته باشند، باید رابطه زیر برقرار باشد:
شرط دو: گزینه A1 باید حداقل در یکی از گروههای R و S به عنوان رتبه برتر شناخته شود. اگر شرط نخست برقرار نباشد هر دو گزینه بهترین گزینه خواهند بود. اگر شرط دوم برقرار نباشد گزینه A1 و A2 هر دو به عنوان گزینه برتر انتخاب میشوند.
از گامهای مهم روش ویکور تعیین پارامتر V است. این پارامتر با توجه به میزان توافق گروه تصمیم گیرنده تعیین می گردد.
-توافق خیلی زیاد باشد آنگاه v> 0.5
-توافق با اکثریت آرا باشد آنگاه v=0.5
-توافق اندک باشد آنگاه v<0.5
-هرچه v بزرگتر باشد آنگاه به نظرات گروهی بیشتر اهمیت داده است.
-هرچه v کوچکتر باشد آنگاه به نظرات فردی بیشتر بها داده است.
روش فازی VIKOR برای حل مسئله در یک محیط فازی توسعه داده شده است که در آن معیارها و وزن ها می توانند مجموعه های فازی باشند. اعداد فازی مثلثی برای رسیدگی به مقادیر عددی نادقیق استفاده می شوند. فازی VIKOR بر اساس شایستگی فازی جمع آوری شده است که نشان دهنده فاصله یک جایگزین برای راه حل ایده آل است. عملیات و روش های فازی برای رتبه بندی اعداد فازی در توسعه الگوریتم VIKOR فازی استفاده می شود.
تکنیک تاپسیس مانند روش ویکور برای رتبه بندی گزینه های پژوهش استفاده می شود. اما این دو روش به علت مشابهت زیادی که با هم دارند دارای تفاوت هایی نیز هستند که در زیر آورده شده است.
-تکنیک تاپسیس اهمیت نسبی فواصل از ایده آل مثبت و منفی را در نظر میگیرد. به همین دلیل بهترین راه حل در تاپسیس همیشه و لزوما نزدیکترین راه حل به ایده آل مثبت نمی باشد.
روش ویکور به دلیل استفاده از شاخص V و توافق جمعی از بهینه سازی بهتری در تصمیم گیری ها برخوردار است که این موضوع برتری این روش نسبت به سایر روشهای تصمیم گیری چند معیاره است.
Serafim Opricovic and Gwo-Hshiung Tzeng (2007) “Extended VIKOR Method in Comparison with Outranking Methods”, European Journal of Operational Research, Vol. 178, No 2, pp. 514–۵۲۹
برای آموزش بیشتر روش ویکور بر روی لینک زیر کلیک نمایید.
