جستجو
سیستم کنترل داخلی (Internal control system)، فرایندی است که توسط هیات مدیره، مدیریت و سایر کارکنان طراحی می‌شود تا اطمینان معقولی درباره دستیابی به اهداف واحد تجاری در سه گروه اهداف (عملیاتی، گزارشگری و رعایتی) حاصل شود.
براین اساس، کنترل داخلی:
-فرایندی شامل وظایف و فعالیتهای مستمر بوده و ابزاری است که تا انتها ادامه می‌یابد نه اینکه خود یک انتها باشد.
-تحت تاثیر افراد است و تنها در مورد مقررات، خط مشی ها، سیستم‌ها و روش‌ها نیست، بلکه شامل افراد مختلفی در سازمان است که کنترل داخلی را اجرا می‌کنند.
-می‌تواند اطمینان معقولی را برای مدیران ارشد و هیات مدیره فراهم کند، البته نه اطمینان مطلق
-ابزاری برای دستیابی به اهداف در یک یا چند هدف عملیاتی، گزارشگری و رعایتی است.
-با ساختار واحد تجاری انطباق می‌یابد.
-برای کنترل ریسک و افزایش کارایی سرمایه گذاری انجام می شود.
کنترل داخلی به واحدهای تجاری در دستیابی به اهداف مهم و حفظ و بهبود عملکرد آنها کمک می‌کند. ضروری است سازمان‌ها، سیستم‌های کنترل داخلی خود را به گونه ای اثربخش و کارا تدوین کرده و گسترش دهند تا از حفظ و بهبود عملکرد آنها حمایت کند. این کار از طریق افزایش موارد زیر، تحقق می‌یابد:
-چابکی: از طریق همسو شدن با تغییرات محیط های کسب و کار و عملیاتی.
-قابلیت اعتماد: با کاهش ریسک به سطح قابل پذیرش.
-شفافیت: با فراهم کردن اطلاعات قابل اعتماد برای حمایت از تصمیم‌گیری مطلوب.
مسئولیت پیشگیری و کشف تقلب و اشتباه در بخش عمومی بر عهده مدیران است. مدیران با استقرار کنترل داخلی و به کارگیری پیوسته سامانه های مناسب حسابداری، قادر خواهند بود این مسئولیت را ایفا کنند. از آنجا که عملیات سازمان های بخش عمومی از یکدیگر متفاوت است، از این رو استقرار کنترل های داخلی یکسان برای کلیه سازمان ها و دستگاه های بخش عمومی مقدور نیست. استقرار کنترل داخلی خاص در هر نظام به عواملی چون اندازه، نوع عملیات و هدف های سازمانی که سامانه برای آن طراحی شده است بستگی دارد. کنترل داخلی فرآیندی بنیادی و پویاست که خود را به طور مداوم با تغییرات رو در روی سازمان هماهنگ و منطبق می سازد.
چارچوب سیستم های کنترل داخلی شامل سه طبقه اهداف است و سازمان ها می توانند براساس آن، بر جنبه های متفاوت کنترل داخلی تمرکز کنند:
اهداف ادارى (عملیاتى)
به منظور استفاده بهینه از منابع سازمان و تحقق بخشیدن به اهداف میان مدت و بلندمدت تعیین شده ا‌‌ند. این اهداف به اثربخشی و کارایی عملیات واحد تجاری، شامل عملیات و اهداف عملکردی، مالی و حفاظت از دارایی ها در مقابل زیان مربوط است.
-تشویق کارکنان به رعایت رویه ها وبخشنامه ها ودستورالعملها و سنجش میزان رعایت رویه ها
-ارزیابى کارایى. براى اجراى مطلوب سامانه کنترلهاى داخلى در بخش عمومى باید درکارکنان ایجاد انگیزه نمود و توانمندى آنان را ارتقاداد. براى این منظور تهیه وتنظیم دستورالعملها و بخشنامه‌هاى جامع توسط مراجع ذى ربط و برگزارى کلاسهاى آموزشى ضرورى به نظر مى‌رسد. از طرفى با توجه به اهمیت ارزیابى عملکرد کارکنان دستگاههاى اجرایى در اجراء و پیشبرد فعالیتهاى عملیاتى و مالى کشور درکارآمدى سامانه کنترل داخلى، ساز وکارهایى توسط مدیران براى ارزیابى فعالیتهاى آنان باید طراحى شود و به اجرا درآید تا نقاط ضعف آنان شناسایى و برطرف گردد و نقاط قوت مورد تقدیرو تشویق قرارگیرد.
اهداف گزارشگری
این اهداف به قابلیت اعتماد گزارشگری مربوط است و گزارشگری مالی و غیرمالی درون سازمانی و برون سازمان را شامل می شود.
-حفاظت از دارایی ها در برابر ضایع شدن، تقلب و استفاده نادرست
-افزایش دقت و قابلیت اتکای مدارک حسابداری
با توجه به اینکه دارایی های نقدی و غیرنقدی (اموال) نقش کلیدی در تحقق اهداف از پیش تعیین شده دارند، از این رو باید به نحو مناسبی نگهداری گردد تا از هر گونه اختلاس، سوء استفاده و حیف و میل جلوگیری شود. اطلاعات مالی مربوط به دارایی های سرمایه ای (اموال) با توجه به اینکه بخش عظیمی از منابع دولت صرف احداث و خرید آنها می شود باید به شیوه ای دقیق و صحیحی افشاء گردد.
از سوی دیگر دولت در قبال منابع ملی که مصرف می کند باید پاسخگو باشد، آنها این وظیفه را با استفاده از گزارش های مالی استخراج شده توسط سامانه حسابداری دولتی انجام می دهند.
براساس مفاد راساس مفاد مواد ۹۵ و۱۰۳ قانون محاسبات عمومى کل کشور، وزارت امور اقتصادى و دارایى صورتحساب عملکرد سالانه بودجه کل کشور را به عنوان مهمترین گزارش مالى دولت با استفاده از صورتحساب دریافت و پرداخت نهایى سال مالى موردعمل بودجه به علاوه فرمهاى تفریغ بودجه و سایر مدارک موردنیاز کلیه دستگاههاى اجرایى تهیه و تنظیم مى‌نماید.
اطلاعات این گزارش مالى زمانى قابل اتکا خواهد بود که بر اساس اسناد و مدارک مالى مطمئن و قابل اتکا تهیه شوند.اجراى مناسب کنترلهاى داخلى مى تواند قابلیت اتکاء مدارک حسابدارى و صورتحساب دریافت و پرداخت مربوط به دستگاههاى اجرایى را به نحومطلوبى افزایش دهد.
علاوه بر آن سامانه کنترل داخلی امکان درج اطلاعات در صورتهای مالی براساس استانداردهای حسابداری و حصول اطمینان از ویژگیهای کیفی زیررا فراهم می‌آورد:
الف- قابلیت کنترل: فرض می‌شود که خوب بودن اطلاعات کافی نیست، سامانه کنترل داخلی باید امکان بررسی دقت و صحت اطلاعات را نیز فراهم آورد.
ب- جامع بودن: گاهی اوقات حتی صحت ودقت اطلاعات کافی نیست وآن زمانی است که اطلاعات کامل نباشد. این دلیلی است که سامانه کنترل داخلی باید نسبت به مدنظرقراردادن کلیه اجزا طی دوره پردازش اطمینان ایجادکند.
ج- مربوط بودن: همواره اطلاعات باید باهدف مدنظر مرتبط باشد
د- سودمند بودن: تنها ارائه اطلاعات کافی نیست، برخی مواقع ممکن است اطلاعات به موقع ارائه نشود. این یکی ازدلایلی است که کنترل داخلی باید از چنین وضعیت‌هایی ممانعت به عمل آوردو نسبت به تهیه اطلاعات درزمان مناسب اطمینان حاصل کند.
