جستجو
تدریس اثربخش به عنوان توانایی مدرس برای آسان نمودن دستیابی فراگیران به سطوح بالای تفکر یا تفکر مستقل تعریف می شود. به عبارت دیگر تدریس اثربخش در بر گیرنده فعالیت هایی فراتر از ارائه صرف مطالب بوده و نیازمند تعامل معنادار بین مدرس و فراگیران است.
اثربخشی معلمان در کلاس درس ابعاد مختلفی را در بر می گیرد، که از آن جمله اند: احترام به دانش آموز، توانایی در تحریک ذهن آنان، به چالش کشیدن دانش آموزان ، مهارت های سخنرانی و ارائه مطالب به نحو مناسب برایت من و همکاران وی معتقدند که سازماندهی کلاس درس، ارائه مناسب مطالب، تعامل، تکالیف، سازماندهی کلاس درس، رعایت انصاف در امتحان و احساس موقعیت دانش آموزان از جمله موضوعاتی هستند که باید در اثر بخشی آموزش و ارزیابی آن مورد عنایت قرار گیرند.
ویلبرت مکیچی یکی از صاحب نظران برجسته آموزش و یادگیری در آموزش ، در مصاحبه با ون ورهیز به مدسان توصیه می کند که در آموزش ارزیابی مؤثر از فراگیران، بحث و روش های پرسش، یادگیری مشارکتی و راهبردهای ارزیابی از سوی همکاران را مدنظر قرار دهند. وی معتقد است که موضوعات فوق همچنین در بهبود انگیزش مؤثرند. تحقیقات همچنین نشان می دهد که کادر آموزشی موفق، با آمادگی در سر کلاس درس حضور می یابند. به دانش آموزان و موضوع درس علاقه مندند.
ابتدایی ترین تعریف تدریس اثربخش عبارت است از توانایی معلم برای کمک کردن به دانش آموزان و فراگیران در رسیدن به استانداردهای بالا می باشد. تدریس اثربخش باید منظم و برانگیزاننده باشد و موجب ارتقای انگیزه ، نشاط، نوآوری و افزایش کارایی معلم و دانش آموز شود. تدریس اثربخش با تربیت و آماده سازی معلم اثربخش آغاز می شود. معلمان اثربخش، مشتاق و دارای انگیزه و نگرش مثبتی نسبت به آموزش بوده آن را در رفتار خود منعکس کرده، جهت بهبود آن تلاش می کنند. و با ایجاد قوانین واضح و روتین و سیستم پاداش در کلاس درس اجازه نمی دهند که ذهن دانش آموزان از کلاس منحرف شود. بهره وری دانش آموزان نیز از آموزش مؤثر در راهبردهای یادگیری فقط مختص به داخل کلاس درس نمی باشد. و تأثیر آن می تواند چندین سال باشد همچنان که تأثیر یک معلم غیر اثربخش نیز چندین سال است.
تدریس اثر بخش شامل یک رشته از عملکردها و ویژگی های معلمان معرفی شده که موجب دستیابی به اهداف آموزشی و ایجاد یادگیری مطلوب در دانش آموز می گردد. با توجه به واگذاری بیشتر مسئولیت در تدریس به مدرسان، تعیین شاخص ها و صلاحیت های معلمان ضرورت می یابد. می توان گفت که تعریف های مرتبط با معلمان به جهت مسئولیت کلیدی آنان در بهبود تدریس ارائه شده است. تدریس اثربخش در نظام آموزشی به طور گسترده ای معطوف به دانش آموزان و یادگیری آنهاست. برای رسیدن به این هدف دو اصل اساسی مورد توجه قرار گرفته است. اول این که تدریس نیازمند مجموعه ای از مهارت ها و رویه های خاص است که در پژوهش هایی شناسایی شده اند و دوم آن که تدریس باید بتواند به نیازهای بافت و زمینه خاص توجه داشته باشد.
تدریس اثربخش عبارت است از مجموعه ای از عملکردها و ویژگی های معلم که باعث دستیابی به اهداف آموزشی و یادگیری دانش آموزان می شود. و مهم ترین و مؤثرترین عامل در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان محسوب می شود. به عبارتی دیگر تدریس اثربخش به عنوان توانایی معلمان برای آسان کردن دستیابی دانش آموزان به سطوح بالای تفکر یا تفکر مستقل تعریف می شود. بنابر این در بر گیرنده فعالیت های فراتر از ارائه صرف مطالب و نیازمند تعامل و مکالمات معنادار بین معلمان و دانش آموزان است.
معلمانی تدریس اثربخش دارند که به گونه ای مناسب ، اهدافی را که مستقیم یا غیر مستقیم با یادگیری دانش آموزان مرتبط است، دنبال می کنند. و جهت دستیابی به اهداف آموزشی دانش و مهارت های موردنیاز را به دست می آورند تا بتوانند از آنها در زمان مناسب به شیوه ی مطلوب مورد انتظار به کار گیرند. که در اینجا بعضی از ویژگی های یک تدریس اثربخش را یادآور می شویم .
۱- آمادگی کامل
معلم برای یک تدریس خوب ، خود از یک طرف باید از نظر جسمی ،روحی و روانی و علمی آمادگی داشته باشند و از طرف دیگر مقدمات لازم برای استفاده از زمان تدریس را با آماده کردن شاگردان و فضای کلاس فراهم کند تا از این طریق کلاس درس به نحو مطلوبی اداره شود.
۲- داشتن طرح درس
طراحی آموزشی با طرح درس ، شامل تصمیم گیری در مورد عناصر برنامه و ارتباط آنها با یکدیگر است. طرح درس چارچوب کاری معلم را معین می کند. و هدف از طرح درس ، استفاده بهینه از زمان، تصمیم گیری در مورد مضمون و مراحل تدریس و ایجاد شرایط لازم شکل بخشیدن به یادگیری است.
۳- استفاده از شیوه های مناسب تدریس
نیکنامی میگوید: اثربخش ترین معلمان، کسانی هستند که می توانند روش های تدریس خود را تغییر دهند، یعنی روش های تدریس آنها، آن قدر انعطاف پذیر است که می تواند به سهولت با موفقیت های مختلف تطبیق پیدا کند. در یک جلسه تدریس الزاما نباید از یک طرف روش تدریس استفاده شود بلکه باید از شیوه های متعددی برای تدریس موضوع مورد نظر استفاده شود . بنابر این معلم باید بر روش ها و شیوه های گوناگون تدریس ، مسلط باشد و با توجه به وضعیت و مقتضیات کلاس درس از روش های خاصی استفاده کند. (مرتضوی زاده، ۱۳۸۶).
۴- مشارکت دانش آموزان در فرایند یادگیری
معلم باید همه دانش آموزان رادر تمام مراحل تدریس ، اعم از شروع تدریس ، ارائه و خلاصه کردن و ……… فعالانه شرکت دهد تا اداره کلاس به شکل مطلوبی صورت گیرد بدین طریق، دانش آموزان مطالب موردنظر را به خوبی فراگیرند زیرا دانش آموزان هستند که یادگیری را محقق می سازند. برای تحقق این امر، لازم است معلم برای دانش آموزان فرصت فعالیت های علمی نظیر : تجربه، آزمایش و مشاهده را مهیا کند، آنان را برای مشارکت در بحث های کلاس و سایر فعالیت های جمعی ترغیب کند و اجازه دهد تا در یادگیری خود سهیم شوند. بدین معنا که باید به دانش آموزان اجازه داد درباره آنچه یاد می گیرند و نیز درباره شیوه های یادگیری خود سهیم باشند.
۵- نظارت مداوم بر کلاس
معلم باید توجه داشته باشد که نگاه خود را عادلانه در بین فراگیران تقسیم کند زیرا فراگیران بخشی از مطالب درسی از طریق ارتباط چشمی با معلم خود فرا می گیرند .
۶- تسلط بر مطالب تدریس
اگر معلم احاطه کامل بر موضوعات درسی داشته باشد و برای شاگردان از نظر علمی شخص مهمی جلوه کند، شاگردان توجه خاصی به سخنان وی خواهند داشت، لذا تسلط معلم بر مطالب نقش مؤثری در پاسخگویی او به سؤالات شاگردان خواهد داشت .
۷- استفاده بهینه از وقت
معلم باید به گونه ای وقت کلاس را تنظیم نماید که وقت او بیهوده تلف نگردد. بعدا نیاز به کلاس های فشرده جبرانی نباشد. او بهتر است از مطالب غیر ضروری پرهیز نماید و طبق زمان بندی بر اساس سر فصل تهیه شده تدریس کند.
۸- استفاده از رسانه های کمک آموزشی
معلمان شایسته است که برای یادگیری بهتر در محیط آموزشی رسانه های مناسب با تدریس خود را انتخاب کرده و در جهت تهیه آنها و یا ساختن آن اقدامات لازم را با همکاری مسئولان به عمل آوردند . تنوع در مواد و وسایل و منابع آموزشی روش ها و تکنیکها و فضای آموزشی از سوی آموزش را از حالت یکنواخت و خسته کننده خارج می سازد و به آن جذابیت و گیرایی می بخشد از سوی دیگر شرایط بهتری برای نوعی تکرار مفید در ارائه محتوا، مفاهیم ، اصول و روش های علمی موردنظر فراهم می آورد
۹- به کار گرفتن حواس و مهارت ها و توانایی های مختلف یادگیرندگان
تحقیقات روان شناسی یادگیری و علوم تربیتی بر نقش حواس مختلف در یادگیری اشاره دارد یعنی گرچه بخشی از یادگیری از طریق حس شنوایی انجام می شود ولی بخش عمده دیگر از طریق بینایی ممکن است. حواس دیگری چون لامسه، بویایی و چشایی نیز به سهم خود در یادگیری انسان مؤثر است. بنابر این اظهارات انجام شده، برای افراد طبیعی ، حس بینایی نقش اساسی تری در یادگیری دارد، پس از آن شنوایی، حواس دیگر در مرتبه بعدی قرار دارند.
۱۰- تناسب با شرایط و امکانات محیط و حداکثر استفاده از آن
استفاده از فضای سبز مدارس در صورت موجود و یا استفاده از پارک های نزدیک مدرسه استفاده از برنامه های علمی تلویزیونی ، از طریق ضبط قبلی برنامه یا شناسایی و استفاده از شرایط و امکاناتی که در اختیار والدین قرار دارد و می تواند در اختیار کلاس فرزندانشان قرار گیرد از جمله: اولیای شاغل و دارای مسئولیت در مراکز صنعتی ، تولیدی، مخابرات، انتشارات، مراکز هنری، آزمایشگاه ها و ناهای طبیعی و موارد دیگر
۱۱- تناسب با رشد شخصیت و بهداشت روانی یادگیرندگان
روش مناسب و آموزش اثربخش آن است که علاوه بر آموزش علمی بر رشد شخصیت و بهداشت روانی یادگیرندگان نیز تأثیر مثبت داشته باشد . همچنین بهداشت روانی و درمان نیز، به مفهوم گسترده و عمیق خود، ارتباطی اساسی با آموزش و پرورش و تربیت دارد. زیرا که اهداف تربیت انسان می توان به مواردی چون ایجاد تغییرات مطلوب در افکار، نگرش ها، گرایش ها و کنش های آدمی و ایجاد تعادل در شخصیت فرد اشاره داشت.
لازم است آموزش به گونه ای برنامه ریزی و اجرا گردد که در وهله ی اول مغایر با رشد شخصیت و بهداشت روانی یادگیرنده نباشد در وهله ی بعد، آمورش مطلوب آن است که حتی الامکان در تقویت چنین جنبه هایی تأثیر مثبت داشته باشد.
۱۲- کاربردهای ارزشیابی تحصیلی، یادگیری و ارزیابی آن
عمده ترین هدف های پیشرفت تحصیلی عبارتند از: – کمک به شناخت نقاط ضعف و قوت یادگیرنده و میزان موفقیت وی توسط خود او و معلم . – ترغیب و هدایت یادگیرندگان جهت مطالعه و یادگیری – کمک به معلم در تعیین مرحله بعدی تدریس – پی بردن به نقاط قوت و ضعف برنامه درسی و اجزا و عناصر آن کمک به معلم در تعیین نقاط قوت و ضعف میزان موفقیت خود در امر تدریس به عقیده بر وینگ و گلاور معلمان کار آمد از مهارت های لازم برای ارزیابی دانش آموزان برخوردار بوده و قادرند میزان یادگیری شان را تعیین کنند. وسایل اندازه گیری عبارتند از: امتحانات کلاسی – تکالیف درسی یا پروژه های تحقیقاتی و موارد دیگر
۱۳- توانایی جذب دانش آموز
به عقیده دکتر سیف یکی از ویژگی های معلمان کارآمد ، جذب شاگردان به جلسات درس و ادامه شرکت آنان در فعالیت های یادگیری است . معلمان باکفایت می دانند که برای هر دانش آموز ، درس را باید از کجا شروع کرد. آنان هر جا که لازم آید به آموزش انفرادی روی می آورند و سرعت تدریس را متناسب با پیشرفت دانش آموزان تنظیم می کنند
۱۴- پرورش مهارت های فکری
معلمان موفق می توانند فعالیت های آموزشی را معنادار سازند . بدین منظور یک معلم کار آمد یادگیری جدید دانش آموزان جدید را طوری هدایت می کنند که با دانش قبلی آنها همسانی داشته باشند تا دانش آموزان بتوانند دانش جدید را به نحوی منطقی در حافظه ی خود سازمان دهند.
۱۵- آموزش روش تهیه گزارش خلاقانه
روش های تهیه ی گزارش های خلاقانه نظیر آزمایش ها و گزارش ها را به دانش آموزان آموزش داده و آنها را در این راه یاری نمایید.
