تحلیل هم واژگانی (Co-word analysis) یک تکنیک تحلیل محتوا است که از الگوهای همزمانی واژگان (به عنوان مثال، کلمات یا عبارات اسمی) در مجموعه ای از متون برای شناسایی روابط بین ایده ها در حوزه های موضوعی ارائه شده استفاده می کند. کوبو و همکاران (۲۰۱۱)، تحلیل هم‌واژگانی را یکی ازروش‌های کتاب‌سنجی یا بیبلیومتریک و علم‌سنجی معرفی می‌کنند. تاکنون، در پژوهش‌های متعددی در زبان فارسی، روش‌های علم‌سنجی از جمله زوج‌های کتاب‌شناختی، تحلیل‌های هم‌استنادی، و تحلیل‌های روابط هم‌نویسندگی تبیین شده است.
هم واژگانی براساس هم رخدادی واژگان انجام می شود. بنابراین این روش نوعی تحلیل محتوا است. نوعی تحلیل محتوا برای کشف الگوها و مشخص کردن گرایش های موضوعی در حوزه های مختلف، اصلی ترین قسمت هم واژگانی است. اندازه گیری درجه ارتباط بین مفاهیم و اطلاعات، تصویرسازی بین روابط بین مفاهیم و اندیشه ها و مسائل علمی، شیوه ای جدید برای کشف مفاهیم حوزه های علمی از مهم ترین نتایج تحلیل هم واژگانی است.
با استفاده از نرم افزارهای VOSviewer و کتابخانه Bibliometrix در پکیج نرم افزاری R می توان تحلیل هم واژگانی را انجام داد.
تحلیل هم واژگانی که توسط کالون (۱۹۸۳)، معرفی شد، بر این فرض استوار بود که حضور واژه ها با مفاهیم در کنار یکدیگر نشان دهنده محتوای آن مدرک است. بنابراین، با اندازه‌گیری میزان این هم رخدادی می‌توان شبکه مفاهیم یک زمینه علمی را ترسیم کرد. این شبکه مفهومی با شمارش تعداد دفعات حضور هر اصطلاح موضوعی و هم نشینی آن با موضوعات دیگر ترسیم می شود.
به عبارتی، اگر دو اصطلاح با هم در یک مدرک به کار روند و هر چه بیشتر با هم تکرار شوند، یعنی این دو واژه ارتباط معنایی بیشتری با هم دارند. از هم رخدادی دو اصطلاح یا دو واژه برای کشف پیوند و رابطه میان دو موضوع در یک حوزه پژوهشی نیز استفاده می شود. از این طریق می توان توسعه و پیشرفت آن حوزه از علم را ردیابی کرد.
هم واژگانی، با مصورسازی مفاهیم در واژه هایی قدرتمند و محاسبه رخداد و هم رخدادی، تشخیص دقیق تری نسبت به حوزه موضوعی ارائه می دهد. در کنار سایر تحلیل ها همچون تحلیل هم استنادی و هم نویسندگی، شاخصی مهم در علم سنجی است که در مطالعه شبکه مفهومی یا واژگانی یک حوزه، مهم ترین حوزه های پژوهشی برای شناسایی الگوهای پنهان و برجسته، روابط درونی و بیرونی مفاهیم، رویدادهای در حال ظهور، و سیاست گذاری علم و دانش به کار گرفته می شود.
برای بررسی بهتر مفهوم هم واژگانی بر روی لینک زیر کلیک نمایید.
