بانکداری اجتماعی در لغت به معنی بانکهایی با وجدان شناخته می شوند. این بانکها روی فعالیتهای اجتماعی، فراهم کردن فرصتهایی برای محرومان، حمایتهای اجتماعی، حفظ محیطزیست و رعایت اصول اخلاقی تمرکز کردهاند. این بانکها تلاش میکنند در فعالیتهایی سرمایهگذاری کنند که موجب بهبود شرایط کل جامعه میگردد و به دنبال ایجاد انتفاع برای عده معدودی از افراد جامعه نیستند. این امر بدین معنی است که تصمیمگیری بانکهای اجتماعی با بررسی ثبات اجتماعی و اقتصادی جامعه انجام میگردد. سرمایه گذاریهای باثبات و روشهای وام دهی از جمله مواردی هستند که این بانکها به کار میگیرند و بوسیله آن موجب ایجاد کیفیت بهتری از زندگی برای بیشترین افراد جامعه میشوند. این بانک ها جایگاه پر رنگی در ایفای مسئولیت اجتماعی دارند.
بانکداری اجتماعی پدیدهای است که تعریف آن آسان نیست. از آنجا که به عنوان یک بانکداری جایگزین, اجتماعی یا پایدار نیز شناخته میشود, به طور کلی میتوان به عنوان نوعی بانکداری توصیف کرد که تاثیرات گستردهتری از فعالیتهای وام یا سرمایهگذاری خود، که مهمترین آن اثرات اجتماعی و زیست محیطی است در نظر میگیرد.
بانکداری اجتماعی مبتنی بر دیدگاه اولاف وبر روشی از بانکداری با ارزش را توصیف می کند که دارای تأثیر مثبت اجتماعی و زیست محیطی در قلب خود و همچنین پایداری اقتصادی خود است.
تعریف عمومی مورد توافق برای بانکهای اجتماعی وجود ندارد. همگی تعاریف بر موضوعاتی از جمله تمرکز بانکهای اجتماعی بر اقتصاد واقعی ، بازگشتهای مالی ثابت و موقعیتهای سرمایه محکم اشتراک دارند. همچنین موسسه بانکداری اجتماعی بیان میدارد که تعریف عمومی برای بانکداری اجتماعی از جمله بانکداری جایگزین، اخلاقی، سبز، پایداری، ارزش محور وجود ندارد. اما همگی آنها اشتراکاتی دارند از جمله اینکه “بانکداری اجتماعی” خدمات بانکی و مالی را شرح میدهد که هدف اصلی آن، کمک به توسعه و شکوفایی مردم و کره زمین، امروزه و آینده میباشد.
اول و مهمتر این به معنی در نظر گرفتن تاثیرات اجتماعی، محیطی، فرهنگی و اقتصادی فعالیتها در تمامی سطوح با هدف کاهش تاثیرات منفی و افزایش تاثیرات مثبت آنها بر منفعت عمومی است. یعنی میتوان گفت پول و سود مالی هدف نیست بلکه جهت دستیابی به اهداف بالاتر میباشد. از آنجا که بانکداری اجتماعی به طور مداوم نیازمند شناسایی و توازن بین علایق متفاوت ، متغیر و گاهی متضاد است ، میتوان گفت فرآیندی متغیر میباشد و ثابت نیست.
در بانکداری اجتماعی درعینحالی که پاسخگویی به نیازهای واقعی امروز مدنظر است به پایداری و دوام اجتماعی، فرهنگی و زیستبوم جامعه نیز توجه میشود. بانکداری اجتماعی بر دستاوردهای مثبت اجتماعی، محیطی، اثرات پایدار تمرکز دارد. ماهیت کسب و کار و عملکرد آن برای چنین دستاوردهایی از محصولات وخدمات مالی برای بازگشت این ارزش آمیخته شده استفاده میکند.
در پی آشوب های دهه ۱۹۶۰ و مباحث اولیه درباره ی مسئولیت پذیری اجتماعی و زیست محیطی کسب و کارها اولین بانکهای اخلاقی در دهه ی ۱۹۷۰ تاسیس شدند. این بانکها به دنبال ایجاد ارتباط بین اخلاق و کسب و کارهای مالی بودند. آنها برخی از اصول تعاونیها و اتحادیه های اعتباری را استفاده کردند و یک دیدگاه اخلاقی به کسب و کارشان افزودند.
با افزایش قیمت انرژی در یک سو و قوانین زیست محیطی جدید در سویی دیگر، بانکها به مدیریت مصرف و آب و انرژی و همچنین تولید گازهای گلخانه ای اهتمام ویژه ای نشان دادند. تقریبا در همان زمان قوانین زیست محیطی جدید بر مسئولیت پذیری کسب و کارها برای اثرات زیست محیطیشان تاثیر میگذاشت. در ابتدای دهه ی ۱۹۹۰ اولین صندوق سرمایه گذاری پایدار، شاخصها و دیگر محصولات و خدمات مالی پایدار به وجود آمدند. از آن زمان سهم بازار افزایش یافت.
به گفته مؤسسه بانکداری اجتماعی برخی از ویژگی های مشترک بانکهای اجتماعی عبارت اند از:
فهرست کردن معیارهای اجتماعی, محیطی و اخلاقی منفی یا مثبت برای جلوگیری یا حمایت از فعالیتهایی که منافع عمومی مناسب را آسیب میرسانند و یا تقویت میشوند.
ارزش ها و فعالیت های بانکداری متمرکز و سنتی و تمرکز بر فعالیت های سنتی خاص به عبارت دیگر، در وامها و پس انداز کسب و کارها
تمرکز بر نیازهای واقعی جوامع در اقتصاد واقعی و جامعه مدنی
ارزشهای غیر مادی که تمام فعالیت های کسب و کار را هدایت میکند.
ساختاریهای مالکیتی که از تسلط منافع فردی جلوگیری میکند.
ساختارهایسازمانی مشارکتی و روابط مشتری
گفتگوی فعال با سهامداران و مشارکت در گفتمان عمومی
ارتقای داده ها به عنوان یک جز اصلی برای نوسازی و توسعه
رد اصل بیشینهسازی سود و فعالیتهای نظری
استراتژیهایی که مواجهه با ریسک را محدود میکنند و انعطافپذیری را تضمین میکنند.
تعیین نسبتهای حقوق (بالا – پایین) حدودا ۱۰ و با سیستمهای پاداش منصفانه محدود یا بسیار محدود.