روش شناسی تحقیق (Research methodology) روش های جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها را که در تحقیق استفاده شده است، مورد بحث و توضیح قرار می دهد. بخش مهمی از پایان نامه، رساله یا مقاله تحقیقاتی، فصل روش شناسی توضیح می دهد که چه کاری انجام شده و چگونه آن را انجام اند، و به خوانندگان اجازه می دهد تا روایی و پایایی تحقیق و موضوع پایان نامه را ارزیابی کنند.
بخش روش شناسی تحقیق فرصتی است برای به اشتراک گذاشتن اینکه چگونه تحقیق انجام شده است و چرا روشهای نام برده شده انتخاب شدند. همچنین مکانی برای نشان دادن این است که تحقیقات با دقت انجام شده است و می توان آن را تکرار کرد. این به تحقیق مشروعیت می بخشد و آن را در حوزه رشته ای محقق قرار می دهد و همچنین به خوانندگان جایی می دهد که در صورت داشتن هرگونه سوال یا نقد در بخش های دیگر به آن مراجعه کنند.
روش شناسی تحقیق باید شامل موارد زیر باشد:
نوع تحقیقی که انجام شده
نحوه جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
هر ابزار یا موادی که در تحقیق استفاده شده است
چگونه سوگیری های تحقیقاتی را کاهش داده شده یا از آن اجتناب شده است
دلیل انتخاب روش های تحقیق. می توانید به سرتیترهای فصل سوم در این سایت مراجعه نمود: مانند فصل سوم روش شناسی آمیخته
می توان با معرفی رویکرد کلی به تحقیق شروع نمود. در اینجا دو گزینه وجود دارد.
گزینه ۱: با “چی” تحقیق شروع شود
چه مشکل یا سوال تحقیقاتی بررسی شده است؟
هدف از توصیف ویژگی های چیزی است؟
موضوعی را که کمتر تحقیق شده است بررسی شده است؟
رابطه علّی برقرار کنیم؟
و برای رسیدن به این هدف به چه نوع داده ای نیاز بوده است؟
داده های کمی، داده های کیفی یا ترکیبی از هر دو؟
داده های اولیه که خودتان جمع آوری شده اید، یا داده های ثانویه که توسط شخص دیگری جمع آوری شده است؟
داده های تجربی که با کنترل و دستکاری متغیرها جمع آوری می شوند یا داده های توصیفی که از طریق مشاهدات جمع آوری می شوند؟
گزینه ۲: با “چرا” تحقیق شروع شود
بسته به رشته محقق، همچنین می توان با بحث در مورد منطق و مفروضات زیربنای روش شناسی تحقیق شروع شود. به عبارت دیگر چرا این روش ها را برای مطالعه خود انتخاب شدند؟
چرا این بهترین راه برای پاسخ به سوال تحقیق است؟
آیا این یک روش استاندارد در زمینه تحقیق است یا نیاز به توجیه دارد؟
آیا ملاحظات اخلاقی در انتخاب روش شناسی تحقیق دخیل بوده است؟
معیارهای روایی و پایایی در این نوع تحقیقات چیست؟ چگونه از تأثیر سوگیری بر داده های تحقیق جلوگیری شده است؟
هنگامی که خواننده با رویکرد روش شناختی آشنا شده است، باید جزئیات کاملی را در مورد روش های جمع آوری داده های تحقیق به اشتراک گذاشت.
همچنین می توان براساس پیاز پژوهش نیز روش شناسی تحقیق را بسط داد.
برای اینکه قابل تعمیم در نظر گرفته شود، باید روش های تحقیق کمی را با جزئیات کافی توصیف کنید تا محقق دیگری بتواند مطالعه را تکرار کند.
در اینجا توضیح داده شود که چگونه مفاهیم را عملیاتی کرده و متغیرهای تحقیق را اندازه گیری نمود. در مورد روش نمونهگیری یا معیارهای ورود و خروج و همچنین ابزارها، رویهها و موادی که برای جمعآوری دادههای تحقیق استفاده شده است، بحث نمود.
مکان، زمان و نحوه انجام نظرسنجی توضیح داده شود.
چگونه پرسشنامه طراحی شده است؟
سؤالات چه شکلی داشتند (مثلاً چند گزینه ای، مقیاس لیکرت)؟
نظرسنجی های تحقیق حضوری یا مجازی انجام شده است؟
برای انتخاب شرکت کنندگان از چه روش نمونه گیری استفاده شده است؟
حجم نمونه و میزان پاسخ به سوالات پرسشنامه چقدر بود؟
جزئیات کامل ابزارها، تکنیک ها و رویه هایی را که برای انجام آزمایش تحقیق استفاده شده است به اشتراک گذاشته شود.
چگونه آزمایش طراحی شده است؟
چگونه شرکت کنندگان جذب شدند؟
چگونه متغیرها دستکاری و اندازه گیری شدند؟
از چه ابزارهایی استفاده شده است؟
نحوه جمعآوری و انتخاب مطالب (مانند مجموعه دادهها یا دادههای بایگانی) را که در تجزیه و تحلیل خود استفاده شده است، توضیح داده شود.
مطالب از کجا تهیه شد؟
داده ها در ابتدا چگونه تولید شدند؟
برای انتخاب مواد (مثلاً محدوده تاریخ) از چه معیارهایی استفاده شده است؟
در تحقیقات کیفی، روشها اغلب انعطافپذیرتر و ذهنیتر هستند. به همین دلیل، بسیار مهم است که انتخاب های متدولوژی که انجام شده است به طور قوی توضیح داده شود. حتماً در مورد معیارهایی که برای انتخاب دادههای تحقیق استفاده شده است، زمینهای که تحقیق در آن انجام شده است و نقشی که محقق در جمعآوری دادهها بازی کرده است (به عنوان مثال، آیا شما یک شرکتکننده فعال بودید یا یک ناظر منفعل؟) بحث شود.
محل، زمان و نحوه انجام مصاحبه ها را شرح داده شود.
چگونه شرکت کنندگان پیدا و انتخاب شدند؟
چند شرکت کننده شرکت کردند؟
مصاحبه ها چه شکلی داشتند (ساختار یافته، نیمه ساختاریافته یا بدون ساختار)؟
مصاحبه ها چقدر طول کشید؟
چگونه ثبت شدند؟
مکان، زمان و نحوه انجام مشاهدات یا قوم نگاری توضیح داده شود.
چه گروه یا جامعه ای مشاهده شد؟
چگونه به این گروه دسترسی پیدا شده است؟ محقق چه نقشی در جامعه داشته است؟
چه مدت برای انجام تحقیق صرف شد؟ کجا قرار داشت؟
چگونه داده ها را ضبط کردند (مانند ضبط های سمعی و بصری، یادداشت برداری)؟
نمونه گیری در دسترس، نمونه گیری گلوله برفی، نمونه گیری قضاوتی در روش تحقیق کیفی استفاده می شوند.
توضیح دهید که چگونه مواد مطالعه موردی را برای تحلیل انتخاب شده است.
چه نوع موادی تحلیل شد؟
چگونه آنها را انتخاب کردند؟
تحقیق با روش های ترکیبی یا روش شناسی آمیخته رویکردهای کمی و کیفی را ترکیب می کند. اگر یک مطالعه کمی یا کیفی مستقل برای پاسخ به سؤال تحقیق کافی نیست، روشهای ترکیبی ممکن است برای تحقیق مناسب باشند. روش شناسی ترکیبی کمتر از تجزیه و تحلیل های مستقل رایج هستند، عمدتاً به این دلیل که برای موفقیت آمیز شدن به تلاش زیادی نیاز دارند. این نوع روش شناسی تحقیق برای دانشجویان دکتری مورد استفاده قرار می گیرد.
در مرحله بعد روش شناسی تحقیق، باید نحوه پردازش و تجزیه و تحلیل داده های تحقیق را مشخص نمود. از وارد شدن به جزئیات بیش از حد خودداری نمود: در این مرحله نباید شروع به معرفی یا بحث در مورد نتایج تحقیق کرد.
در تحقیقات کمی، روش شناسی تحقیق، تحلیل بر اساس اعداد خواهد بود. در بخش روشهای تحقیق میتوان موارد زیر را وارد نمود:
چگونه داده ها قبل از تجزیه و تحلیل آماده شدند (به عنوان مثال، بررسی داده های از دست رفته، حذف نقاط پرت، تبدیل متغیرها)
از کدام نرم افزار استفاده شد (به عنوان مثال، SPSS، Stata یا R)
از کدام آزمون های آماری استفاده شد (به عنوان مثال، آزمون t دو دنباله، رگرسیون خطی ساده)
در تحقیقات کیفی، روش شناسی تحقیق بر اساس زبان، تصاویر و مشاهدات (اغلب شامل نوعی تحلیل متنی) خواهد بود. روش های خاص ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تجزیه و تحلیل محتوا: دسته بندی و بحث در مورد معنای کلمات، عبارات و جملات
تحلیل موضوعی: کدگذاری و بررسی دقیق داده ها برای شناسایی مضامین و الگوهای گسترده
تحلیل گفتمان: مطالعه ارتباطات و معنا در ارتباط با بافت اجتماعی آنها
روشهای ترکیبی دو روش تحقیق فوق را با هم ترکیب میکنند و رویکردهای کمی و کیفی را در یک فرآیند تحلیلی منسجم ادغام میکنند.
مهمتر از همه، بخش روششناسی تحقیق باید به وضوح دلیل انتخاب روشهایی که انجام شده را مشخص کند. این امر مخصوصاً زمانی صادق است که استانداردترین رویکرد را برای موضوع تحقیق در نظر نگرفته شود. در این مورد، در مورد اینکه چرا روش های دیگر در روش شناسی تحقیق برای اهداف تحقیق مناسب نبودند، بحث و نشان داده می شود که چگونه این رویکرد به دانش یا درک جدید کمک می کند.
در هر صورت، برای خواننده باید کاملاً واضح باشد که از نظر طراحی روش شناسی تحقیق را برای موفقیت آماده نموده است. نشان داده شود که چگونه روش های تحقیق باید به نتایج معتبر و قابل اعتماد منجر شود، در حالی که تجزیه و تحلیل معنا، اهمیت و ارتباط نتایج را برای بخش بحث خود نمود.
باید به یاد داشت که هدف تحقیق فقط توصیف روش شناسی تحقیق نیست، بلکه نشان دادن چگونگی و دلیل استفاده از آنها است. باز هم، بسیار مهم است که نشان داده شود تحقیقات به دقت انجام شده است و می توان آن را تکرار کرد.
بخش روش شناسی تحقیق باید به وضوح نشان دهد که چرا روش های تحقیق با اهداف تحقیق مطابقت دارد و خواننده را متقاعد کند که بهترین رویکرد ممکن را برای پاسخ به بیان مسئله و سؤالات تحقیق انتخاب شده است
روش شناسی تحقیق را می توان با ارجاع به تحقیقات موجود در زمینه تحقیق تقویت کرد. این می تواند به افراد کمک کند:
نشان داده شود که در روش شناسی تحقیق از رویه ثابت برای نوع تحقیق پیروی شده است
با ارزیابی تحقیقات موجود درباره نحوه تصمیم گیری تحقیق در مورد رویکرد بحث شود
ارائه یک رویکرد روش شناختی جدید برای پرداختن به شکاف در ادبیات
در نظر گرفته شود که چه مقدار اطلاعات باید ارائه داد و از طولانی شدن آن خودداری نمود. اگر از روش هایی استفاده می شود که برای رشته محقق استاندارد هستند، احتمالاً نیازی به ارائه پیشینه یا توجیه زیادی نیست.
صرف نظر از این، روش شناسی تحقیق باید متنی واضح و ساختار یافته باشد که برای رویکرد تحقیق استدلال کند، نه فقط فهرستی از جزئیات فنی و رویه ها.
