علم شهروندی (Citizen science)، مشارکت عمومی و همکاری در تحقیقات علمی با هدف افزایش دانش علمی است. علم شهروندی یا دانشوری شهروندی عالی برای کنترل مهارت ها و اشتیاق جامعه برای تقویت ظرفیت علم برای پاسخگویی به سوالات ما در مورد جهان و نحوه کار ان است. دانشوری شهروندی طیف وسیعی از روش هایی را در بر می گیرد که مشارکت مردم را در پیشرفت تحقیقات و نظارت علمی و مهندسی به روش هایی تشویق و پشتیبانی می کند. این روش ها شامل شناسایی همزمان سوالات تحقیق باشد.
همکاری در طراحی، انجام تحقیقات؛ طراحی مشترک / ساخت/ آزمایش سنسورهای کم هزینه ؛ جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها، توسعه هم زمان برنامه های داده و به طور مشترک مشکلات پیچیده را حل می کند. دانشوری شهروندی مستلزم مشارکت داوطلبان در علوم و تحقیقات است. داوطلبان معمولاً در جمع آوری داده ها نقش دارند اما می توانند در شروع سوالات، طراحی پروژه ها، انتشار نتایج و تفسیر داده ها نیز نقش داشته باشند.
در دانشوری شهروندی، عموم مردم داوطلبانه در فرایند علمی مشارکت می کنند. مشکلات دنیای واقعی را از راه هایی که شامل فرمول بندی سوالات تحقیق، انجام آزمایشهای علمی ، جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها، تفسیر نتایج، کشف جدید، توسعه فناوری ها و برنامه ها و حل آنها می باشد، برطرف می کنند.
تلاش های این دانش ناشی از مشکلات و مسائل جامعه است. این پروژه های تحت هدایت جامعه ممکن است شامل مشارکت با یک موسسه دانشگاهی یا پژوهشی باشد، که هر دو طرف برای جمع آوری و به اشتراک گذاری داده ها با یکدیگر همکاری می کنند. هدف این است که از طریق تحقیقات مشترک به یک چالش یا مساله جامعه بپردازیم.
علم شهروندی عبارت است از مشارکت داوطلبان شهروندی به عنوان همکار علمی در کل فرایند علمی،
از جمله تعیین مضامین تحقیق، سوالات و روش های انتشار نتایج است.
در چند سال اخیر علم شهروندی در دولت فدرال ایالات متحده حرکت چشمگیری پیدا کرده است. در سپتامبر ۲۰۱۵ کاخ سفید تفاهم نامه ای در این خصوص صادر کرد و از آژانس های فدرال خواست که در مورد پروژه های مربوط به دانشوری شهروندی و جمع سپاری گزارش دهند و هماهنگ کنندگانی را در هر آژانس منصوب کنند. در سال ۲۰۱۶ فدرال شاهد راه اندازی وب سایت سیتیزن ساینس ود، این مرکز پلت فرمی با مجموعه ای از ابزارهای گسترده در مورد شیوه انجام این پروژه ها و مرکز اجتماع بود. علاوه بر این ابتکارات شعبه اجرایی، جامعه عمومی فدرال برای جمع سپاری و علم شهروندی با ۳۰۰ عضو در ۵۹ آژانس ایجاد شده است.
دانشوری شهروندی یک رویکرد نسبتا جدید با پیشینه ای قدیمی است. تا قبل از قرن بیستم رشد و گسترش علم مدیون افراد اماتور با سرمایه شخصی مانند چارلز داروین و ایزاک نیوتن بود. بعد از ان نیز تا میانه قرن بیستم جنبش های علمی تحت سلطه دانشمندانی بود که با سرمایه دانشگاه و دولت فعالیت می کردند. در دهه ۱۹۷۰ پاول فایرابند این رویکرد را مورد انتقاد قرار داده و خواستار دموکراتیک شدن علم شد. هم زمان با وی، اروین چارگاف بازگشت به شیوه دانشمندانی مانند داروین و نیوتن را خواستار شد. نگرش” علم اموزی به جای بروکراسی علمی مبتنی بر پول و قدرت” را بیان کرد.
این حرکت ها باعث به وجود آمدن اصطلاح شهروند دانش ور در سال ۱۹۷۹ شد. این اصطلاح نخستین بار در مجله نیو ساینتیست درج شد. بعد از ان در سال ۱۹۸۹ در گزارش منتشر شده ۲۲۵ نفر از داوطلبین در خصوص داده های باران اسیدی برای نخستین بار اصطلاح دانشوری شهروندی به عنوان مشارکت مردم در علم مورد استفاده قرار گرفت. در مقالات پژوهشی دانشوری شهروندی اصطلاحی با ریشه های متعدد است اما در اواسط دهه ۱۹۹۰ توسط ریک بونی به طور مستقل در ایالات متحده ابداع شد.
الن اروین(۱۹۹۵) دانشوری شهروندی را به عنوان رویکردی در جهت توسعه مفاهیم علمی از طریق مشارکت عموم مردم در پژوهش های علمی تعریف می کند. از دیگر سو ریک بونی دانشوری شهروندی را به عنوان فعالیتی داوطلبانه در پژوهش های علمی برای شهروندان تعریف کرد. در نهایت این دو اصطلاح در ژوئن سال ۲۰۱۴ وارد فرهنگ لغت اکسفورد شد. به عنوان یک پیشینه تاریخی از دانشوری شهروندی پروژه جمع اوری داده های مربوط به پرندگان در دهه ۸۰ میلادی توسط فانوس بانان دریایی در امریکا را می توان ذکر کرد.
همانطور که حوزه دانشوری شهروندی در حال تکامل و توسعه است، روشهای انجام دانشوری شهروندی نیز در حال گسترش است. در سال ۲۰۰۹ ، گزارشی از مرکز پیشرفت علوم غیررسمی محققان برجسته دانشوری شهروندی را گرد هم آورد و آنها را موظف به توصیف اشکال مختلف مشارکت عمومی در تحقیقات علمی یا علم شهروندی کرد. از این گزارش، سه مورد از انواع پذیرفته شده دانشوری شهروندی ظهور کرده است که با توجه به سطح مشارکت شهروندان متفاوت است.
-پروژه های کمک کننده ( Contributory citizen science projects) دانشوری شهروندی که از عموم مردم می خواهند در جمع اوری داده ها در پروژه های مختلف تحقیق علمی کمک کنند.
-پروژه های علم شهروندی مشارکتی (Collaborative citizen science projects)، فرصت های اضافی را برای مشارکت عمومی از جمله اشتراک داده ها، تجزیه و تحلیل داده ها، کمک در انتشار یافته ها یا روش های دیگر برای استفاده عموم مردم از داده ها برای اهداف خود
-پروژه های مشترک ایجاد شده( هم افرینی) ( Co-created projects)، با مشارکت بین دانشمندان و افراد جامعه انجام می شوند این شکل از دانشوری شهروندی، مشارکت کنندگان عمومی را از طریق مشارکت در تمام مراحل فرآیند علمی، و در برخی موارد نیز در روند توسعه پروژه، درگیر می کند.