آزمون رتبه علامت ویلکاکسون (Wilcoxon Signed-Rank Test) یک آزمون آماری تاپارامتری است که برای مقایسه دو نمونه T مستقل یا جفتی استفاده میشود. این آزمون بهویژه زمانی به کار میرود که دادهها به صورت ترتیبی یا پیوسته باشند اما فرض نرمال بودن توزیع دادهها برقرار نباشد. هدف اصلی این آزمون، بررسی تفاوت میانگین رتبهها بین دو مجموعه داده مرتبط است تا مشخص شود آیا این تفاوت معنادار است یا خیر. این آزمون معمولاً در شرایطی استفاده میشود که همان افراد، اشیا یا موقعیتها تحت دو شرایط مختلف قرار میگیرند (مثلاً قبل و بعد از یک مداخله) یا برای مقایسه جفتهای تطبیقشده.
روش کار این آزمون به این صورت است که ابتدا اختلاف مقادیر مربوط به دو شرایط محاسبه میشود و سپس این اختلافها به ترتیب مطلق مرتب میشوند و رتبهبندی میشوند. برای هر اختلاف، علامت مثبت یا منفی در نظر گرفته میشود و مجموع رتبههای مربوط به مقادیر مثبت و منفی محاسبه میگردد. در نهایت، آزمون بر اساس این مجموعها انجام میشود. اگر تفاوت معناداری بین دو مجموعه داده وجود داشته باشد، این امر در آماره آزمون و سطح معنی داری (p-value) منعکس میشود. این آزمون برای نمونههای کوچک و دادههای وابسته، جایگزین مناسبی برای آزمون t زوجی در شرایطی است که فرض نرمال بودن برقرار نیست.
آزمون رتبه علامت ویلکاکسون در SPSS برای مقایسه دو نمونه وابسته (مانند قبل و بعد از مداخله) استفاده میشود. برای انجام این آزمون، مراحل زیر را دنبال کنید:
وارد کردن دادهها:
دادهها را در دو ستون مجزا وارد کنید.
هر ستون باید نشاندهنده یکی از متغیرهای مقایسهشده باشد (مثلاً قبل و بعد از مداخله).
هر ردیف مربوط به یک نمونه (یا فرد) است.
انتخاب آزمون:
از منوی بالای SPSS، به مسیر زیر بروید:
Analyze > Nonparametric Tests > Legacy Dialogs > 2 Related Samples
تنظیم متغیرها:
در پنجره بازشده:
متغیر اول (مثلاً “قبل”) و متغیر دوم (مثلاً “بعد”) را انتخاب کنید.
این دو متغیر را به کادر Test Pairs منتقل کنید.
گزینه Wilcoxon را تیک بزنید.
اجرای آزمون:
روی دکمه OK کلیک کنید.
مشاهده نتایج:
SPSS خروجی را نمایش میدهد که شامل اطلاعات زیر است:
تعداد نمونههای معتبر (Valid N)
مقدار آماره آزمون ویلکاکسون (Z).
مقدار p-value (برای بررسی معنیداری آماری).
تفسیر نتایج
مقدار سطح معنی داری P:
اگر مقدار p کمتر از سطح معنیداری انتخابی شما باشد (معمولاً ۰.۰۵)، تفاوت معنادار بین دو شرایط وجود دارد.
اگر مقدار p بزرگتر یا مساوی ۰.۰۵ باشد، تفاوت معناداری وجود ندارد.
این آزمون برای دادههای رتبهای یا فاصلهای که توزیع نرمال ندارند استفاده میشود.
قبل از اجرای آزمون، مطمئن شوید که دادهها جفت شده و وابسته هستند (مثلاً مشاهدات مربوط به یک فرد در دو زمان مختلف).
از آنجایی که این یک آزمون ناپارامتریک بزرگی تفاوت بین دادههای زوجی است، نتیجه میشود که متغیر مورد نظر باید پیوسته (قابلیت گرفتن عددی در یک محدوده) یا گسسته (دادههایی که فقط میتوانند مقادیر معینی بگیرند) باشد. همچنین مهم است که بفهمیم وقتی می گوییم داده ها جفت شده اند، منظورمان چیست. دادههای جفتی زمانی به وجود میآیند که مشاهدات یک نمونه مستقل به طور منحصربهفردی با مشاهدات در نمونه مستقل دیگر مطابقت یابند. این ممکن است به این دلیل باشد که آنها از یک فرد (مانند اندازهگیریهای تکراری فشار خون قبل و بعد از درمان) یا از افراد مرتبط (مانند خواهر و برادر یا شرکتکنندگان همسان از یک درمان دارویی در مقابل بازوی کنترلی یک کارآزمایی بالینی هستند. ). مهم است که داده های جفتی به این صورت تجزیه و تحلیل شوند و به عنوان نمونه های مستقل تلقی نشوند.
