جستجو
اثر یک متغیر سوم در رابطه ی بین متغیر مستقل و متغیر وابسته می‌تواند به دو صورت متمایز باشد
۱-به عنوان متغیر تعدیل کننده (Moderater Variable)
۲-به عنوان متغیر واسطه ای (Mediator variable)
در حالت کلی یک متغیر تعدیل کننده، یک متغیر کیفی (مانند جنس، مذهب، طبقه اجتماعی) یا کمَی (مانند بیرونی بودن مرکز کنترل یا ادراک لیاقت) است که جهت یا شدت رابطه بین یک متغیر مستقل (یا پیش بین) و یک متغیر وابسته (یا ملاک) را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در پژوهش‌هایی از نوع همبستگی (غیرآزمایشی) یک متغیر تعدیل کننده، متغیر سومی است که روی همبستگی صفر مرتبه دو متغیر دیگر اثر می‌گذارد. این اثر می‌تواند به صورت کم شدن میزان همبستگی یا تغییر دادن به آن باشد. در پژوهش‌های آزمایشی، یک اثر تعدیل کننده را می‌توان با اثر متقابل بین یک متغیر مستقل اصلی و متغیر مستقل دومی در تحلیل واریانس نشان داد. این اثر متقابل می‌تواند به صورت منظم یا نامنظم باشد. در اثر متقابل نامنظم، ترکیب ضربدری سطوح متغیر مستقل اصلی و متغیر تعدیل کننده اثرات مغایری به دست می‌دهند.
متغیر پیش بین باید همواره نسبت به متغیر واسطه ای تقدم و نقش علَی داشته باشد. بنابراین، متغیرهای تعدیل کننده همواره نقش متغیرهای مستقل را دارند، در صورتی که نقش متغیرهای واسطه ای برحسب تمرکز تحلیل تغیر می‌کند، در رابطه با متغیر ملاک، نقش متغیر مستقل و در رابطه با متغیر پیش بین، نقش متغیر وابسته را دارند.
چنان چه متغیری در رابطهی بین دو متغیر پیش بین و ملاک، سهمی داشته باشد به عنوان متغیر واسطه ای عمل کرده است. مثلاً نشان داده شده است که فراحافظه (metamemory )و اسنادها بین آموزش راهبرد یادگیری و به خاطرآوری واسطه می‌شوند. به عبارت دیگر، آموزش تکالیف جدید بدون در نظر گرفتن فرا گرفتن فراحافظه و اسنادهای یادگیرندگان، روی به خاطرآوری مطالب جدید مؤثر نیست.
برای این‌که متغیری به عنوان متغیر واسطه ای عمل کند باید دارای شرایط زیر باشد:
-بین متغیر واسطه ای و متغیر مستقل همبستگی معنادار باشد. (مسیر a وجود داشته باشد)
-بین متغیر واسطه ای و متغیر برآمد (وابسته) همبستگی معنادار باشد. (مسیر b وجود داشته باشد)
-با کنترل اثر متغیر واسطه ای رابطهی بین متغیر مستقل و وابسته تضعیف شود و میزان این تضعیف با میزان اثر متغیر واسطه ای رابطه داشته باشد. هرگاه، اثر متغیر واسطه ای زیاد باشد، کنترل آن سبب از بین رفتن رابطه بین متغیر مستقل و وابسته می‌شود. چنان چه با کنترل اثر متغیر واسطه ای رابطه ی بین متغیر مستقل و وابسته صفر نشده ولی تضعیف شود، دال بر این است که متغیرهای واسطه ای دیگری در کارند. در اغلب زمینه‌های علوم رفتاری برای هر معلول ممکن است چندین علت وجود داشته باشد.
به منظور بررسی متغیر واسطه ای و تحلیل آن از آزمون سوبل استفاده می کنند.
سلام وقتتون بخیر ببخشید دو سوال در خصوص متغیر تعدیل کننده داشتم ۱)ضریب متغیر تعدیل کننده از نظر مثبت و منفی
بودن مهم هست؟یا فقط معنی دار بودن مهم؟ ۲)اگر متغیر تعدیلگر نوآوری باز با ضریب مثبت بر رابطه منفی و معکوس بین
تنبلی سازمانی و پویای سازمانی وارد بشه آنگاه این رابطه منفی رو از طریق کاهش ضریب بتا این رابطه تعدیل میکنه؟ این یعنی
رابطه تقویت میشه؟ اگر تقویت نمیشه چرا تعدیلگر مثبت امده با تشکر