طیف سنجی سال انتشار مأخذ Referenced Publication Years Spectroscopy(RPYS)مبتنی بر تحلیل فراوانی مأخذی است که در تولیدات علمی حوزهای خاص و بر حسب سال انتشار مأخذ مورد استناد قرارگرفته اند. یکی از روش های نوینی که به منظور شناسایی خاستگاه های تاریخی حوزه های علمی وجود دارد، روشی کمی «طیف سنجی سال انتشار مأخذ» یا ارپیوایاس است که در حوزه تاریخ نگاری علمی توسط مارکس و همکاران (۲۰۱۴)، معرفی شده است. روش طیف سنجی سال انتشار مأخذ ارپیوایاس مبتنی بر تحلیل فراوانی مأخذی است که در تولیدات علمی حوزهای خاص و بر حسب سال انتشار مأخذ مورد استناد قرارگرفته اند.
تجزیه و تحلیل فهرست منابع استنادشونده با تأکید بر سال انتشار این منابع میتواند منجر به آشکارسازی خاستگاه های تاریخی و برجسته در حوزهی پژوهشی خاص گردد. در این روش، خاستگاه ها را می توان با ایجاد منحنی های نوسان دار نشان داد؛ به طوری که نقاط اوج این منحنی ها بیانگر سالی است که آثار منتشر شده در آن سال به کرّات مورد استناد قرار گرفته اند. پس از شناسایی این موارد که نقش مهمی در شکل گیری حوزۀ مربوطه ایفا کردهاند، لازم است آثار منتشر شده در هر سال به طور جداگانه مورد بررسی قرارگرفته و سهم آنها در شکل گیری حوزۀ تحت بررسی مشخص گردد.
این روش نوعی علم سنجی و در شاخه بیبلیومتریک است. براساس خروجی های به دست آمده از پایگاه های اطلاعاتی، طیف سنجی سال انتشار مأخذ انجام می شود. این روش در پی پاسخ به این سوالات است:
۱-منشأ و ریشه های تاریخی موضوع مورد بررسی طی سال های مورد بررسی چگونه است؟
۲-آیا برمبنای طیف سنجی سال انتشار مأخذ، جهشی در این حوزه رخ داده است؟
تجزیه و تحلیل فهرست منابع استنادشونده با تأکید بر سال انتشار این منابع میتوانـد منجـر بـه آشکارسازی خاستگاه های تاریخی و برجسته در یک حوزه پژوهشی خاص گردد. با استفاده از ارپیوایاس میتوان ریشه های تاریخی حوزههای پژوهشی را شناسایی و تأثیر این خاستگاهها بر پژوهشهای کنونی را برشمرد. مبنای این روش تجزیه و تحلیل فراوانیِ استناد به مأخذ در آثار یک حوزۀ پژوهشی خاص با توجه به سال انتشار مأخذ است. طیف سنجی سال انتشار مأخذ این قابلیت را دارد که گسترۀ بررسی خود را به چندین دهه و حتی چند قرن معطوف نماید و بدین طریق بهتر بتواند سیر تکاملی یک حوزه را آشکار نماید.
همانند تحلیل هم واژگانی، این روش نیز به همگرایی موضوع در یک سال و اتفاقات مهم در سال ها برای تحلیل طیف سنجی موضوع مورد بررسی می پردازد. در علم سنجی در bibliometrix می توان تمامی روش های طیف سنجی را براساس بیشترین استنادها، بیشترین خروجی های پایگاه های اطلاعاتی پرداخته می شود. Reference Spectroscopy در مقاله قبلی در این سایت در تحلیل واژگان biblioshiny به صورت کامل توضیح داده شده است.
Marx, W., & Bornmann, L. (2014). Tracing the origin of a scientific legend by reference publication year spectroscopy (RPYS): the legend of the Darwin finches. Scientometrics, 99(۳), ۸۳۹-۸۴۴.
Marx, W., Bornmann, L., Barth, A., & Leydesdorff, L. (2014). Detecting the historical roots of research fields by reference publication year spectroscopy (RPYS). Journal of the Association for Information Science and Technology, 65(۴), ۷۵۱-۷۶۴.
Wray, K. Brad & Bornmann, L. (2015). Philosophy of science viewed through the lense of “References Publication Years spectroscopy” (RPYS). Scientometrics, 102(۳), ۱۹۸۷-۱۹۹۶
آموزش نرم افزار تحلیل طیف سنجی سال انتشار مأخذ Referenced Publication Years Spectroscopy(RPYS) را می توانید با کلیک بر روی لینک زیر دانلود نمایید.
